Zdarzają się sytuacje, gdy zwracając się do kogoś z prośbą, ta nie dość, że nie zostaje spełniona, to jeszcze niewinna wypowiedź przeradza się w zaognioną wymianę zdań.
Czy to wina komunikatu? Może nadawcy? A może osoba, do której prośba była skierowana jest wyjątkowo oporna?
A co jeśli cała sprawa wyniknęła z niezrozumienia własnych potrzeb?
Marshall Rosenberg, poprzez stworzony przez siebie model Porozumienia Bez Przemocy (PBP lub NVC) zaprasza ludzi do zastanowienia się, o co im tak naprawdę chodzi. Psycholog zauważył, że dostrzeżenie swoich prawdziwych potrzeb kryjących się za uczuciami i określonym zachowaniem może ostatecznie doprowadzić do lepszego poznania siebie, a w konsekwencji do podjęcia efektywnych działań na rzecz ich realizacji.
Jaką rolę w tym wszystkim odgrywają szakal i żyrafa?
Twórca PBP rozróżnił dwa style komunikacji między ludźmi.
Pierwszy z nich – język szakala, opiera się na zależności w relacji, poczuciu winy, ocenianiu, krytyce i żądaniach. Osoby „mówiące szakalem” w innych upatrują przyczyny swoich stanów, emocji i myśli, a słyszą głównie krytykę, ocenę oraz atak.
Przeciwnie wygląda język żyrafy, który zakłada relacje oparte na szacunku i współpracy. Osoba stosująca ten styl komunikacji przyjmuje odpowiedzialność za swoje uczucia i spełnianie swoich potrzeb. „Żyrafy” uważnie słuchają, wyrażają swoje uczucia i potrzeby a na dodatek próbują odczytywać uczucia i potrzeby innych.
Zdecydowane różnice między dwoma stylami jawią się na pierwszy rzut oka. Chociaż w pewnych sytuacjach w każdym z nas może pojawić się szakal, to warto pamiętać, że można nad nim zapanować i poprowadzić rozmowę na tory wzajemnego zrozumienia. By to ułatwić Rosenberg proponuje osadzić wypowiedź na czterech stopniach:
- Obserwacja – moment, w którym zauważamy trudną sytuację i wzorem kronikarza staramy się ją dokładnie opisać stosując wyłącznie fakty.
Przykład: Zamiast: „Zawsze się spóźniasz. Nigdy nie przychodzisz na czas” możemy powiedzieć: „Umówiliśmy się na spotkanie na 15:00, a trzeci raz pod rząd spóźniasz się o pół godziny”
- Uczucia – a więc informacje o poziomie zaspokojenia lub niezaspokojenia danej potrzeby.
Przykład: Czuję smutek i rozczarowanie
W tym miejscu należy uważać na myśli, które chowają się za uczuciami np. Czuję się jakbym rozmawiał ze ścianą -> Rozmawianie ze ścianą nie jest uczuciem, a interpretacją kontaktu z druga osobą
- Potrzeby – to wszystko, co jest dla nas ważne w danym momencie i z czego biorą się nasze uczucia.
Lista potrzeb jest uniwersalna, natomiast w różnych momentach życia inne spośród nich wychodzą na powierzchnię.
Potrzeby czasem łatwo pomylić ze strategiami jak je zrealizować.
Przykład: „Potrzebuję, żebyś przychodził na czas, kiedy się umówimy” będzie strategią a „Potrzebuję szacunku i wzajemności” będzie wyrażeniem potrzeby (lista uczuć i potrzeb w linku na końcu).
- Prośba – czyli zwrócenie się do świata o wzbogacenie życia.
Ostatnim krokiem jest wyrażenie prośby w związku z zauważonymi potrzebami.
Należy pamiętać, że prośba nie jest żądaniem, a więc adresat naszej prośby może jej nie spełnić. Ostatecznie to my jesteśmy odpowiedzialni za realizację naszych potrzeb, a nie inne osoby.
Miejsce prośby może zająć zaplanowanie działania, które można podjąć ze swojej strony, żeby własne potrzeby były spełnione.
Przykład: „Proszę
Cię, żebyś pamiętał o naszych spotkaniach i przychodził punktualnie, lub dał mi
znać, jeżeli wiesz, że się spóźnisz” LUB „Jeżeli spóźniałeś się na spotkania
u mnie, to jeśli chcesz, możemy spotkać się u Ciebie.”
Idąc za przykładami, cała wypowiedź mogłaby wyglądać tak: „Kiedy widzę, że jest 15:00 i trzeci raz pod rząd spóźniasz się na spotkanie o pół godziny, to czuję smutek i rozczarowanie, bo potrzebuje szacunku i wzajemności. Nasze spotkania są dla mnie ważne, dlatego proszę Cię, żebyś o nich pamiętał i przychodził na nie punktualnie, lub dał mi znać, jeżeli wiesz, że się spóźnisz.
Porozumienie Bez Przemocy nie jest sposobem na skuteczne powiedzenie komuś, żeby coś zrobił. Porozumienie Bez Przemocy jest o usłyszeniu i zrozumieniu potrzeb własnych oraz potrzeb innych ludzi a także o mówieniu w taki sposób, żeby nas zrozumiano. Dlatego zanim wejdziemy w spór prowadzący donikąd, zastanówmy się wcześniej, czego tak naprawdę potrzebujemy, wyraźmy te potrzeby i bądźmy otwarci na usłyszenie potrzeb drugiego człowieka.
Przydatne linki:
- Dokładny opis PBP: Komunikacja bez przemocy (uj.edu.pl)
- Lista uczuć i potrzeb: LISTY UCZUĆ I POTRZEB DO ŚCIĄGNIĘCIA – STREFA POROZUMIENIA
